تأثیر آموزش از دور بر میزان سلامت عمومی با تأکید بر آموزش از طریق تلفن همراه

خدمت رسانی در حوزه ی بهداشت و سلامت جامعه در بیشتر کشورهای دنیا، از جمله ایران، با چالش های مهمی مواجه است که از دلایل عمده ی آن می توان به مواردی چون مشکلات مربوط به آموزش بهداشت به افراد جامعه به طور عام و به بیماران مبتلا به بیماری های مزمن به طور خاص، افزایش تقاضای مراقبت های سلامتی به دلیل افزایش جمعیت سالمند با بیماری های مزمن، افزایش تقاضا برای در دسـترس بـودن مراقبت ها و سهولت در ارایه ی آموزش، ضرورت کاهش هزینه های مالی خدمات درمانی وتوزیع نا متوازن پرسنل در کادر بهداشت و درمان اشاره کرد پس علی رغم اقدامات گسترده ای که در جهت ارایه ی خدمات مراقبتی و بهداشتی به افراد جامعه صورت می گیرد، هنوز هم کمبود هایی در کیفیت ارایه ی خدمات وجود دارد (کامبی و بورمن ،2004) و ایجاد تغییرات اساسی و راهبرد های جدید، ضروری به نظر می رسد. این راهبردها باید در جهت ارتقای آگاهی، نگرش، عملکرد و خودکارآمدی افراد باشد تا وابستگی آنها را به سامانه های بهداشت و درمان کاهش دهد(ویلسون و اندروز ،2005). از سوی دیگر، شعار«انسان سالم، محور توسعه ی پایدار»، یکی از موضوعات مورد توجه در تدوین سیاست های کلی برنامه ی پنجم توسعه می باشد. اهمیت این شعار در این است که تمام برنامه ها و سیاست های کشور در پنج سال پیش رو، باید تحت تأثیر این شعار محوری باشد و سلامت مردم و نقش انسان سالم در توسعه کشور مد نظر قرار گیرد. در این راستا، یک نیاز اساسی و تعیین کننده به نام آموزش بهداشت به افراد جامعه و جلب مشارکت فعال ایشان در مراقبت های بهداشتی برای پیشگیری و کنترل بیماری ها به چشم می خورد. یونسکو ، در گزارش سال 2006 خود از یادگیری با عنوان « گنج درون » نام می برد و آموزش را در چهار بعد «آموزش برای دانستن»، «آموزش برای انجام دادن»، «آموزش برای بودن» و آموزش برای باهم زیستن، لازمه ی حیات انسان هزاره سوم می داند. به این ترتیب، آموزش و روش های مبتنی بر آن، جای خود را در دهکده جهانی باز می کند. هدف از اجرای برنامه های آموزشی، ارتقای آگاهی، ایجاد گرایش مثبت و تداوم عملکرد مناسب و خودکارآمد در رفتارهای صحیح بهداشتی می باشد. به عبارت دیگر، هدف آموزش نزدیک کردن آگاهی، نگرش وعملکرد به یکدیگر تا حد امکان و برطرف ساختن نا همخوانی بین آنها است و به دلیل این که آگاهی و نگرش، دو عامل موثر در فرایند آموزش می باشند، لذا تغییر مطلوب در این دو عامل می تواند در رسیدن به هدف مورد نظر و بازده موثر نقش مهمی داشته باشد (حلم سرشت،1383). علاوه بر آموزش، پیگیری با هدف برقراری یک رابطه ی مراقبتی مستمر و پویا برای افزایش آگاهی و تقویت عملکرد در فرایند مراقبتی، ضروری به نظر می رسد(احمدی،1380). برخی از مطالعات انجام شده در این رابطه نشان می دهد که پیگیری منظم، به افراد جامعه کمک می کند تا در فرایند پیشگیری و درمان شرکت فعال داشته و در کنترل بیماری ها موفق باشند( ملجانیان ،2005 ). از سوی دیگر، رشد بی وقفه ی فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) و دسترسی همگانی به سامانه های ارتباطی رایانه ای مستقیم و غیر مستقیم، افق های جدیدی را در شاخه بهداشت و درمان گشوده است که سلامت الکترونیک و پزشکی از دور ، از جمله آن می باشند. اساس سلامت الکترونیک، فراهم آوردن شرایط تبادل سریع و پایدار در محیطی است که مردم، درگیر مشکلات بهداشتی و سلامتی هستند. در کشور های توسعه یافته، سلامت الکترونیک به سرعت متداول شد و در جهت شبکه حرفه ای، انسجام و تلفیق مدیریت مراقبت بالینی و آموزش بهداشت توسعه یافت. سازمان بهداشت جهانی ، در سال 2004 اعلام کرد که سلامت الکترونیک، یکی از ارکان اصلی برای بهبود سلامت عمومی در تمام جهان است. در دهه های اخیر، ارایه ی خدمات از دور در تشخیص پزشکی، آموزش به افراد جامعه و مراقبت از بیماران مبتلا به بیماری های مزمن از قبیل دیابت، آسم و فشارخون، رواج یافته و نتایج پژوهش ها حـاکی از کـاهـش هزینه ها، افزایش کیفیت و سهولت دسترسی بوده است. امروزه، تنوع در سخت افزار های قابل حمل همراه با نرم افزار های مستقل از ماشین باعث شده که تجربه یادگیری سیار، در سنین مختلف، بدون در نظر گرفتن جنسیت افزایش یابد. بر این اساس، استفاده از تلفن همراه در پزشکی از دور توجه بسیاری از افراد در حوزه های متعدد، از قبیل ارائه دهندگان خدمات درمانی، دولت ها و صنایع را به خود جلب کرده و در کشور های در حال توسعه، فناوری تلفن همراه، تأثیر قابل توجهی بر پیامد های بهداشت و سلامتی داشته است(تزا،2004). بنابراین، پژوهش و توسعه در زمینه ی فناوری های تلفن همراه و فنون نقل و انتقال برای پذیرش و پیاده سازی آموزش بهداشت از این طریق، بسیار ضروری است. همچنین باید بعضی از آخرین پیشرفت ها را تحلیل کنیم و آنها را به صورت فشرده و قابل درک به یادگیرنده ها و دست اندر کاران نشان دهیم. تصمیم برای پیگیری یا ادامه ی استفاده از این امر، بایستی با تحلیل و برآورد بی عیبی پشتیبانی شود. برای نهاد های یادگیرنده، این برآوردها بایستی با سیاست های محلی و اعتبارات اختصاص یافته، تطبیق داده شود. لزوم توجه به این رویکردها در زمینه ی آموزش، یکی از مهم ترین چالش های مسئولان دولتی و دست اندر کاران امر آموزش، بهداشت و درمان، برای پیش بینی، برنامه ریزی و حرکت در جهت آموزش صحیح شهروندان از طریق این رویکرد نوین است. از این رو، می توان امیدوار بود که برای عموم مردم، نظام سلامت مدرن و قابل اتکا، و حول محور نیازهای آنها (و نه موسسات) ایجاد خواهد شد؛ که این امر، امکان مشاوره ی سریع تر و آسان تر، دسترسی به موقع به اطلاعات صحیح، مراقبت سریع و معتبر و انجام مداخلات مبتنی بر شواهد و براساس منابع را ایجاد می کند و البته تغییر تمرکز بر کیفیت و این که کیفیت، ملاک تصمیم گیری در هر سطح از خدمات خواهد بود را به دنبال خواهد داشت. با توجه به اینکه در این زمینه، مطالعات بسیار محدودی در کشورمان انجام شده و تا کنون برنامه ریزی برای استفاده از تلفن همراه برای آموزش به عمل نیامده است، لذا این مطالعه، با هدف شناخت تأثیر آموزش از دور در میزان سلامت عمومی با تأکید برآموزش از طریق تلفن همراه صورت می گیرد؛ چرا که نتایج پژوهش هایی از این قبیل، می تواند فرصت مناسبی برای وزارت بهداشت و درمان باشد تا قابلیت های تلفن همراه را برای ارایه ی خدمات بهداشتی و پایه گذاری جامعه خود کارآمد در حفظ بهداشت و سلامت مورد استفاده قرار دهد.